NGƯỜI HỌA SĨ SỐNG VỚI MỸ THUẬT KHÁNG CHIẾN

Họa sĩ Linh Chi (1921-2016) tên thật là Nguyễn Tài Lương, sinh ra tại Vĩnh Yên (Vĩnh Phúc). Ông mê vẽ từ nhỏ, và ngay từ khi lên 8 tuổi đã biết phân biệt sự khác nhau giữa họa sĩ và thợ vẽ. Năm 18 tuổi, ông học lên bậc tú tài và được các nhà văn hóa thời kỳ này là Hoàng Minh Giám, Đặng Thai Mai.

Gia đình vốn khá giả, ông được học vẽ với các họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung, Trần Quang Thân, và sau đó là Tô Ngọc Vân.

Năm 1946, ông gia nhập lực lượng văn hóa cứu quốc tại Chiến khu Việt Bắc. Năm 1951 - 1954, ông tham gia khóa Mỹ thuật kháng chiến của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam (nay là Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam), được họa sĩ Tô Ngọc Vân trực tiếp giảng dạy.

Họa sĩ Linh Chi là người hoạt động nghệ thuật cần mẫn và bền bỉ. Ông vẽ các chất liệu, nhưng nổi tiếng nhất là tranh lụa, với đề tài đa dạng, về phụ nữ thành thị, sơn nữ, cảnh sắc nông thôn, miền núi… bút pháp chân thực, mộc mạc. Nhiều tác phẩm của ông nằm trong bộ sưu tập của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và các bảo tàng, bộ sưu tập cá nhân tại Nga, Ba Lan, Pháp, Thụy Sĩ, Hà Lan, Mỹ, Nhật Bản…

Vốn được đào tạo cơ bản, am hiểu sâu sắc kỹ thuật hội họa phương Tây, Linh Chi mê thích tranh của họa sĩ Pháp Matisse từ thuở nhỏ. Thế nhưng, ông biết chắc lọc từ các họa sĩ phương Tây lối suy nghĩ và cách thể hiện tư duy, chứ tuyệt đối không bắt chước họ.

Sinh thời, họa sĩ Linh Chi vẫn thường nói: "Tôi rất yêu cái chói chang, mạnh mẽ của Matisse, cái dịu dàng mơ mộng của Hokusai, nhưng trên tất cả, tôi yêu văn hóa phương Đông, và cái cốt lõi cuối cùng trong tôi vẫn là người Việt Nam".

Như họa sĩ Ngọc Linh, người bạn đồng nghiệp với họa sĩ Linh Chi trong khóa Mỹ thuật Kháng chiến nhận xét: "Với những tác phẩm của bạn Linh Chi yêu thích, chuyên tâm nghiên cứu thể hiện sang tranh lụa vẽ thiếu nữ Hà Nội, phố vắng, nắng vàng Thu và hai đề tài về bà con dân tộc Mường ở Hòa Bình và bà con dân tộc Dao Đỏ ở tỉnh Tuyên Quang. Suốt 50 năm cầm cọ, vẽ không biết chán, họa sĩ Linh Chi tìm tòi vẽ đi vẽ lại hai chủ đề dân tộc, bố cục trong tranh vẫn thế, sắc màu có đôi lúc chuyển biến nhè nhẹ trên các khuôn mặt thiếu nữ bầu bĩnh trái xoan theo cảm xúc của trái tim tác giả. Cho nên tranh lụa của bạn Linh Chi vẫn sống động và duyên dáng, truyền cảm xúc cho những người thưởng thức".

Theo Laurent Collin, họa sĩ Linh Chi không chỉ mô tả cuộc sống vui vẻ và đơn giản của các sắc tộc thiểu số trong những màu sắc tươi sáng hay phong cảnh nông thôn yên bình trong lúc đất nước đang ở trong chiến tranh. Hơn thế, từ thời gian này đến thời gian khác, ông đã vẽ những con phố vắng trong các thành phố, không chỉ là Hà Nội mà còn là Lạng Sơn, Hải Phòng, hoặc trước đó là cuộc sống hợp tác xã ở Tuyên Quang.

Còn nữa, về tinh thần của Hà Nội, ông đã thu lượm được những khó khăn của những năm 1960 với những gam màu tối và sự đơn giản mà thi vị của những ngày ấy với những người phụ nữ đội khăn đầu ngồi trên phố, cầm trên tay một cành đào Tết đang nở. Họa sĩ Linh Chi còn khắc trên gỗ (một kỹ thuật mà ông đã thành thạo) những cô gái mặc trang phục đơn giản đang chăm chỉ may vá trong xưởng.

"Gần gũi hơn, tôi nhớ đến một bức chân dung mực tàu đơn giản nhưng rất xúc động (được đánh dấu là tháng 1 năm 63) về vợ ông ngồi trên một chiếc ghế mây mặc đồ mùa Đông, tóc hơi bị xô lệch, ôm lấy con gái bé nhỏ của họ (Phượng) trên đùi với vẻ mặt buồn bã vô hạn trong đôi mắt của cô vì cặp vợ chồng vừa mất đi một đứa con trai nhỏ" - Laurent Collin cho biết.

CÁT (Tổng hợp)